سفر رئيس جمهوری ترکيه به ايران به رغم ريسک های اقتصادی و سياسی

اورمو ايشچيلري :نشنال، روزنامه انگليسی زبان امارات متحده عربی زير عنوان «ديدار عبدالله زمينه ای برای تقويت مناسبات ايران و ترکيه» می نويسد سفر چهار روزه عبدالله گل رئيس جمهوری ترکيه به ايران، که از روز يکشنبه آغازمی شود، به رهبران ترکيه فرصت می دهد پس از بی نتيجه ماندن مذاکرات بين المللی اخير درباره برنامه اتمی ايران، مود و به اصطلاح حال و هوای سياسی جاری در تهران را شخصا برای نخستين بار ارزيابی کنند.

در اين سفر، که نخستين سفر يک رئيس جمهوری ترکيه به ايران طی ده سال اخير است، احمد داووداوغلو وزير امور خارجه، و يک هيات بزرگ تجاری نيز آقای گل را همراهی می کنند.

گرچه تلاش برای گسترش مناسبات اقتصادی در کانون مذاکرات آقای گل در تهران، تبريز و اصفهان است، اما به گفته يک ديپلمات ارشد ترکيه، مسئله اتمی نيز قطعا مطرح خواهد شد.
اين ديپلمات که به شرط معرفی نشدن صحبت می کرد می گويد «ما همواره به مقام های ايرانی قويا توصيه کرده ايم در مورد برنامه اتمی خود، که غرب فکر می کند ممکن است اهداف نظامی داشته باشد، انعطاف پذيری بيشتری از خود نشان دهد. اما آنها هميشه استدلال می کنند که نمی توانند به غرب اعتماد کنند.»

به گفته اين ديپلمات از آنجا که رئيس جمهوری ترکيه تعيين کننده سياست ها نيست، سفر آقای گل «بيشتر نمادين» است. با اينحال آقای گل بدان جهت که پيشتر نخست وزير و وزير امورخارجه نيز بوده است، در صحنه بين المللی يک رهبر مورد احترام است و حرفش وزنه و نفوذ دارد.

ترکيه ماه گذشته ميزبان مذاکرات ميان نمايندگان ايران و قدرت های برخوردار از حق وتو در شورای امنيت سازمان ملل متحد، شامل: آمريکا، بريتانيا، فرانسه، چين و روسيه، بعلاوه آلمان بود. اما از جلسات دو روزه آنها در استانبول نتيجه ای حاصل نشد و برای مذاکرات بيشتر هم موعدی در نظر گرفته نشده است.

اين ديپلمات ترک با اشاره به جلسه ای که در ماه دسامبر در ژنو برگزار شد، و بعد مذاکرات استانبول، می گويد «ما نمی دانيم آيا دور سومی از مذاکرات نيز در کار خواهد بود يا نه. فعلا بی اعتمادی عميقی ميان دو طرف وجود دارد.»

ترکيه مذاکرات استانبول را فرصتی برای تحکيم نقش خود به عنوان يک قدرت منطقه ای می ديد، و بنا به گزارش های خبری آن زمان، آنکارا به مقام های ايرانی گفته بود اگر تهران در مذاکرات انعطاف پذيری از خود نشان ندهد برنامه سفر آقای گل ممکن است لغو شود. اما ترکيه پس از آن تصميم گرفت اين برنامه را به اجرا بگذارد و توجه خود را به پيشبرد مناسبات دوجانبه با ايران معطوف کند، که در سال های اخير به ميزانی قابل توجه گسترش يافته است.

بايرام سينکايا (Bayram Sinkaya) کارشناس امور ايران در مرکز مطالعات استراتژيک خاورميانه موسوم به Orsam دريک گزارش تحليلی نوشته است «هدف اصلی، گسترش مناسبات اقتصادی با ايران وافزايش صادرات به آن کشور است.»

به گفته ظفر چاقلايان (Zafar Caglayan) وزيرتجارت خارجی ترکيه هدف، رساندن ارزش مبادلات بازرگانی دو کشور از سالی ۱۰ ميليارد دلار کنونی به ۳۰ ميليارد دلار ظرف چهار سال آينده است. ايران پس از روسيه مهم ترين صادر کننده گاز طبيعی به ترکيه است.

اقدامات ترکيه برای گسترش مناسبات با تهران، با ريسک های اقتصادی و سياسی روبروست.

آنکارا تحريم های مصوب سازمان ملل متحد عليه تهران را پذيرفته است اما می گويد به تحريم های جداگانه ای که آمريکا و اتحاديه اروپا عليه تهران وضع کرده اند اهميت نمی دهد.

پيشتر در اين ماه، آمريکا سه شرکت ترکيه را برای داشتن مناسباتی تجاری با ايران که در چارچوب تحريم های آمريکائی ممنوع است، در فهرست سياه گذاشته است.

از نظر سياسی نيز سفر آقای گل به ايران می تواند موجب بروز نگرانی های جديدی شود که اين کشور عضو ناتو و خواستار عضويت در اتحاديه اروپا، بيش از حد با همسايگانی نظير ايران و سوريه در خاورميانه گرم گرفته است حال آنکه مناسباتش را با اسرائيل به وضعيتی بحرانی کشانده است.

ترکيه در پاسخ به انتقادهای غرب همواره استدلال می کند که موقعيت اش به عنوان يک کشورهمسايه ايران ايجاب می کند برای همزيستی با رژيم تهران راه هائی بيابد و نبايد انتظار داشت دقيقا راه هائی را دنبال کند که کشورهای اروپای غربی و آمريکا عليه تهران برگزيده اند.

«ما دانمارک نيستيم» جمله ای است که وزارت امورخارجه ترکيه زمانی با مطرح ساختن آن چگونگی موضع خود را در اين زمينه شرح داد. اما ترکيه در عين حال می گويد با غرب نيزموافق است که نمی تواند ايران مسلح به تسليحات اتمی را بپذيرد.